Skontaktuj się

Videonystagmografia (VNG) – badanie błędnika

Czym jest videonystagmografia?

Videonystagmografia (VNG) wykonywana w Centrum Medycznym MML w Warszawie, jest jedną z najnowocześniejszych i niezbędnych metod diagnozowania zaburzeń błędnika.

Opracowana w 1989 r. we Francji videonystagmografia jako jedno z niewielu badań, umożliwia osobną ocenę działania obydwu błędników. Do jej przeprowadzenia, wykorzystuje się specjalne okulary, przypominające gogle narciarskie, zakładane na oczy pacjenta podczas badania. Składają się one z obudowy, która szczelnie zakrywa oczy, źródła promieni podczerwonych oraz kamery.

Wysyłana w kierunku oka wiązka światła podczerwonego, odbija się od niego w sposób zależny od ustawienia gałki ocznej, padając na czujniki rozmieszczone w okularach. Kamera podłączona jest do komputera wyposażonego w oprogramowanie pozwalające na zapis danych i przedstawienie ich w formie wykresów, analizowanych później przez lekarza.

Dzięki specyficznej technice i możliwości wszechstronnej oceny układu przedsionkowego, videonystagmografia należy do podstawowych badań w diagnostyce zaburzeń równowagi i zawrotów głowy. Błędnik rejestruje poziome i pionowe ruchy głowy i przesyła te informacje do właściwych ośrodków w mózgu, które przekazują je do mięśni gałek ocznych, co pozwala na automatyczne sterowanie napięciem tych mięśni. Przy sztucznym pobudzeniu zdrowych błędników przez podanie do kanału słuchowego ciepłej lub zimnej wody, powstaje tzw. oczopląs. Jednakże, uszkodzony błędnik ogranicza tę reakcję. Ponadto, drażnienie błędników podczas badania wyzwala objawy, takie jak: zawrót głowy, nudności, a czasem nawet wymioty.

Przebieg badania błędnika

Badanie VNG zazwyczaj rozpoczyna się od obserwacji oczopląsu samoistnego, czyli sprawdza, czy bez dodatkowych bodźców, nie występuje oczopląs stały. Kolejne próby, to najczęściej próby położeniowe, w których bada się występowanie oczopląsu, w zależności od położenia i pozycji głowy pacjenta. Najważniejszą próbą, podczas badań VNG, jest próba kaloryczna, podczas której przy użyciu kaloryzatora powietrznego lub wodnego, podaje się przez kilkadziesiąt sekund do przewodu słuchowego zewnętrznego, ciepłe lub zimne powietrze lub wodę. Wywołuje to oczopląs i uczucie zawrotów głowy.

Badanie VNG składa się ze zróżnicowanych testów, niezbędnych do pełnej diagnostyki zaburzenia błędnika. Są nimi:

  • próby oczopląsu spontanicznego,
  • próby oczopląsu spojrzeniowego,
  • próby ruchów sakkadowych,
  • próby śledzenia wahadłowego i liniowego,
  • próby optokinezy OPK,
  • próby zmiany szybkiego położenia głowy i ciała,
  • próby kaloryczne,
  • próby obrotowe – automatyczna rejestracja i analiza oczopląsu podczasobrotowego i poobrotowego,
  • próba impulsowa/wahadłowa BURST: IFO – Indeks fiksacji, VVOR – Odruch przedsionkowo-okoruchowy, VOR – Odruch przedsionkowo-oczny, COR – Odruch szyjno-oczny.

Czym jest błędnik?

Błędnikiem, nazywane jest ucho wewnętrzne, które odpowiada za zmysł słuchu i równowagi, albowiem reaguje na zmiany pozycji ciała. Znajdują się w nim receptory tych zmysłów, stąd błędnik określić można jako narząd równowagi i orientacji w przestrzeni. Położony jest on w części skalistej kości skroniowej.

Rozróżniamy błędnik kostny oraz znajdujący się w jego wnętrzu błędnik błoniasty. Zawiera on w sobie struktury, odpowiedzialne nie tylko za utrzymanie równowagi, ale również za prawidłowy odbiór bodźców słuchowych. Przy pełnym zdrowiu w spoczynku, impulsy zakończeń nerwowych lewego i prawego błędnika są zrównoważone. Podczas wykonywania ruchu w przedsionku powstaje stan nierównowagi. Gdy nierównowagę wywoła rzeczywisty bodziec, powstające odruchy są prawidłowe. Jednakże, w przypadku jednostronnego, częściowego lub całkowitego uszkodzenia błędnika w układzie przedsionkowym powstaje stan nierównowagi, który chory odczuwa jako ruch, ale niewynikający z rzeczywistej stymulacji. Taki stan jest odczuwany jako zawrót głowy.

Objawy problemów z błędnikiem

Do podstawowych objawów problemów z błędnikiem należą:

  • Zawroty głowy
  • Zaburzenia równowagi
  • Niedosłuch
  • Oczopląs
  • Mdłości i wymioty
  • Szum w uszach

Objawy chorób błędnika są dość niespecyficzne, co utrudnia prawidłową diagnostykę. Pierwszym sygnałem zaburzeń błędnika są uciążliwe zawroty głowy przy wstawaniu czy pochylaniu przy otwartych, jak i zamkniętych oczach. Towarzyszą im również nudności prowokujące wymioty oraz zaburzenia równowagi, polegające na  znoszeniu na boki, unoszeniu się nad ziemią, oraz pojawieniu się trudności w utrzymaniu spionizowanej postawy ciała.

Problemy z błędnikiem łączą się także z występowaniem wrażeń słuchowych, takich jak szum w uszach, przypominający pisk, szelest czy dzwonienie. Przy uszkodzeniu błędnika dochodzi niekiedy do poważnych zaburzeń słuchu i wzroku, który jest powiązany ze zmysłem równowagi. Typowy dla tych objawów jest oczopląs, polegający na drgających ruchach gałek ocznych i trudności w skupieniu wzroku na danym obiekcie.

Zaburzenia błędnika

Chorób błędnika nie wolno lekceważyć, ponieważ nieleczone mogą doprowadzić do poważnych powikłań, takich jak: niedosłuch, całkowita głuchota lub zaburzenia równowagi.

Do zaburzeń błędnika, należy niewątpliwie Choroba Meniere’a, której przyczyną jest gromadzenie się endolimfy i wzrost jej ciśnienia, co powoduje, iż w błędniku tworzy się wówczas tzw. idiomatyczny wodniak.

Najlżejszą z chorób jakie mogą dotknąć błędnik jest Choroba Lokomocyjna. Występuje ona najczęściej u dzieci i spowodowana jest błędnymi sygnałami, jakie do mózgu wysyłają oczy i błędnik.

Zdecydowanie groźniejszym i poważnym schorzeniem jest guz kątka mostkowo-móżdżkowego –  jeden z rodzajów nowotworu nerwu przedsionka-ślimakowego. Objawy chorego błędnika przy tym schorzeniu, w początkowym stadium guza są podobne do większości chorób błędnika, dlatego też tak bardzo ważna jest szybka reakcja w przypadku ich wystąpienia.

Inną z chorób atakujących błędnik jest otoskleroza. Jest ona chorobą błędnika kostnego, powodującą upośledzenie słuchu. Przebudowa błędnika kostnego powoduje ograniczenie ruchomości strzemiączka, co doprowadza do postępującego niedosłuchu przewodzeniowego. Często podłożem otosklerozy są skłonności genetyczne.

Natomiast, problemy z błędnikiem przy zapaleniu ucha środkowego zazwyczaj wywołują bakterie. Z kolei zapalenie nerwu przedsionkowo-ślimakowego, czyli wirusowe zapalenie błędnika spowodowane jest przez wirus, przede wszystkim: opryszczki, świnki, grypy, odry, ospy wietrznej i półpaśca.

Zaburzenia błędnika mogą się pojawić również przy innych schorzeniach, takich jak:

  • udar mózgu
  • guz mózgu
  • choroba Addisona-Biermera;
  • niskie ciśnienie krwi,
  • zatrucie najczęściej alkoholem oraz lekami.

Jak leczyć błędnik?

Nie da się jednoznacznie określić czy uszkodzony błędnik jest wyleczalny, ponieważ zależy to od rodzaju zaburzenia i jego zaawansowania. Jednakże, często leczenie schorzeń błędnika musi odbywać się w szpitalu, gdzie pacjentom podaje się dożylnie antybiotyki. Niezbędny też może się okazać drenaż ucha, a w niektórych przypadkach konieczna bywa interwencja chirurgiczna.

Jak przygotować się do badania videonystagmografii?

Badanie wykonuje się u pacjentów powyżej 7 roku życia, ponieważ wymaga ono współpracy i świadomego ich udziału.

  • Konieczne jest powstrzymanie się od picia kawy i alkoholu, w okresie 24-48 godzin przed badaniem oraz od spożywania posiłków na ok. 4 godziny przed nim.
  • Kanały słuchowe należy dokładnie oczyścić z woskowiny.
  • Osoba badana nie może mieć makijażu, szczególnie makijażu oczu.
  • Osoby noszące na co dzień okulary lub używające aparatów słuchowych powinny mieć je przy sobie podczas badania.
  • W trosce o rzetelność uzyskanych wyników, lekarz może zalecić odstawienie niektórych leków, szczególnie u pacjentów przyjmujących na stałe leki o działaniu sedatywnym, takie jak leki uspokajające oraz niektóre leki stosowane w leczeniu zawrotów głowy. Z tego właśnie względu, konieczne jest poinformowanie lekarza, z odpowiednim wyprzedzeniem, o wszystkich przyjmowanych preparatach.
  • Badanie trwa zazwyczaj około 1-1,5 godziny, po badaniu pacjent nie powinien prowadzić samochodu, a niekiedy, w przypadku seniorów i osób szczególnie wrażliwych, wskazana jest opieka osoby towarzyszącej ze względu na możliwość wystąpienia nieprzyjemnych objawów.

Przeciwwskazania do videonystagmografii

Videonystagmografia jest badaniem nieinwazyjnym i bezpiecznym, dlatego też nie ma do niej zbyt wielu przeciwwskazań. Są one na ogół związane z stroną techniczną badania.

VNG trudno jest wykonać u osób zbyt często mrugających, co może wykluczyć pacjentów cierpiących na alergiczne zapalenie spojówek.

Pewnych elementów badania, które są związane z obserwacją nie da się także przeprowadzić u osób niewidomych. Próby kalorymetrycznej nie należy również przeprowadzać w przypadku uszkodzeń błony bębenkowej – bo mogłaby grozić pogorszeniem uszkodzenia.

Wlewanie wody do uszu, wykonywane przy próbie kalorycznej, nie powinno być też wykonywane przy obecności stanów zapalnych ucha środkowego i zewnętrznego oraz przy perforacji błony bębenkowej. Przy tych schorzeniach badanie można wykonać z użyciem aplikatorów powietrza o zmiennej temperaturze

Czy badanie VNG jest bolesne?

Badanie VNG jest badaniem bezbolesnym. Podczas niektórych prób pacjent odczuwa jednak zawroty głowy i mogą u niego wystąpić nudności lub niewielki dyskomfort. Badanie w każdej chwili można przerwać, a podczas jego wykonywania osoba badana ma ciągły kontakt z lekarzem i może powiedzieć o swoim złym samopoczuciu.