Zapewne wiele osób, przynajmniej raz w życiu, miało kontakt z lekarzem tej specjalności ale być może nie wszyscy jeszcze wiedzą, kim jest laryngolog.
Spis treści
- Czym się zajmuje laryngolog?
- Co leczy otolaryngolog?
- Kiedy powinniśmy pójść do laryngologa?
- Wizyta u laryngologa
- Czy otolaryngologia, to to samo co laryngologia?
- Historia otolaryngologii
Czym się zajmuje laryngolog?
Laryngolog zajmuje się chorobami ucha, krtani, nosa, gardła, ale także kości skroniowej, zatok przynosowych, jamy ustnej, przełyku, tchawicy, oskrzeli, języka i gruczołów ślinowych. Otolaryngolodzy zajmują się też chirurgią szczęki, zabiegami endoskopowymi przełyku czy dolnych dróg oddechowych oraz chirurgią rekonstrukcyjną. Lekarz tej specjalności wykonuje również endoskopię dolnych dróg oddechowych i przełyku.
W skład tej dziedziny medycyny, wchodzą także liczne bardziej szczegółowe specjalizacje. Możemy wyróżnić:
• foniatrię – zajmuje się ona zaburzeniami mowy i głosu,
• audiologię – która skupia się na różnych nieprawidłowościach słuchu. Foniatra i audiolog to często łączone specjalizacje, ponieważ problemy, którymi się zajmują, mogą się nawzajem przenikać, gdyż chociażby problemy z mową wynikają z problemów ze słuchem,
• rynologię – specjalizuje się w kompleksowym diagnozowaniu i leczeniu schorzeń nosa oraz zatok przynosowych,
• neurootologię – jest to dość nowa specjalizacja, pochodząca z neurologii. Zajmuje się ona profilaktyką, diagnozą oraz leczeniem zaburzeń równowagi i słuchu, a także ich związków z centralnym i obwodowym układem przedsionkowym i słuchowym,
• laryngologię onkologiczną – jest to specjalność, która zajmuje się diagnozowaniem i leczeniem nowotworów przełyku oraz innych narządów zlokalizowanych w obrębie głowy i szyi.
• otologię – która diagnozuje i leczy choroby uszu.
• chirurgię podstawy czaszki – skupia się ona na leczeniu schorzeń w obrębie tkanek zewnątrzczaszkowych, krtani, zatok przynosowych, a także guzów powstałych w obrębie opon mózgowych, naczyń krwionośnych, przysadki i nerwów czaszkowych,
• otolaryngologię dziecięcą – zajmuje się ona zdrowiem uszu, nosa, krtani i gardła u dzieci, co wymaga nieco innych metod leczniczych, dostosowanych do ich wieku.
Jeżeli potrzebna jest natychmiastowa pomoc, można skorzystać również z tzw. ostrego dyżuru laryngologicznego, który zazwyczaj posiadają szpitale z oddziałem laryngologicznym. Jest on przydatny, zwłaszcza w sytuacjach, gdy nastąpiło krwawienie z nosa lub do ucha dostało się ciało obce.
Co leczy otolaryngolog?
Otolaryngolog zajmuje się diagnozowaniem i leczeniem takich problemów laryngologicznych jak:
• zapalenie gardła, zatok, krtani,
• niedosłuchy,
• otospongioza,
• choroba Meniere’a,
• angina ropna,
• zespół Sjögrena;
• przerośnięte migdałki podniebienne,
• zapalenie ucha wewnętrznego, zewnętrznego i środkowego,
• polipy nosa i krtani;
• urazy i złamania nosa;
• nieżytowe zapalenie trąbki słuchowej,
• otoskleroza,
• naczynioruchowy nieżyt nosa,
• bezdech senny
• guzy pojawiające się w obrębie głowy i szyi.
Laryngolog może się też czasami zajmować problemami ze wzrokiem, ponieważ zdarza się, że są one powiązane np. z zaburzeniami w obrębie zatok albo błędnika.
Kiedy powinniśmy pójść do laryngologa?
Chcąc umówić wizytę u laryngologa, należy mieć skierowanie, które wydaje lekarz pierwszego kontaktu lub lekarz rodzinny. Powinniśmy się z nim bezwzględnie skontaktować, jeśli zaobserwujemy u siebie następujące dolegliwości
• uporczywy, ciężki do wyleczenia katar,
• zaburzenia węchu i smaku,
• zawroty głowy i zaburzenia równowagi,
• ból ucha, szumy uszne, pogorszenie słuchu
• krwawienia z nosa,
• zapalenie gardła,
• zaburzenia połykania,
• utrudnione oddychanie,
• guzy szyi i głowy,
• chrapanie i bezdech,
• chrypa
• ból gardła
• nawracające bóle głowy
Wizyta u laryngologa
Wybierając się na wizytę do laryngologa, należy zabrać ze sobą wyniki wcześniejszych badań laboratoryjnych i obrazowych, oraz dokładnie wyczyścić uszy z woskowiny, która zalegając w przewodach, utrudniałaby specjaliście oględziny błony bębenkowej.
Do zbadania uszu, niezbędne są lekarzowi przyrządy, takie jak: otoskop, endoskop lub mikroskop, które pozwolą na dokładne obejrzenie kanalików ucha środkowego, natomiast do oceny krtani i tchawicy służy mu laryngoskop. Z kolei, w celu zbadania węchu, lekarz wykonuje specjalne testy czynnościowe, sprawdzające jak działają rzęski, wyściełające jamę nosową.
Każda wizyta u lekarza laryngologa rozpoczyna się od zebrania od pacjenta szczegółowego wywiadu na temat dolegliwości i problemów zdrowotnych. Na jego podstawie, lekarz decyduje o przeprowadzeniu niezbędnych do postawienia diagnozy, badań. Po zebraniu istotnych danych, laryngolog może przystąpić do badania przedmiotowego. W zależności od zgłoszonego problemu, może przeprowadzić laryngoskopię, czyli wziernikowanie gardła oraz struktur krtani, rynoskopię czyli wziernikowanie jamy nosowej, otoskopię – badanie ucha zewnętrznego i błony bębenkowej, a także badanie równowagi oraz słuchu albo testy smakowe i węchowe.
Podstawowymi badaniami w laryngologii są:
• palpacyjne badanie węzłów chłonnych i ślinianek,
• badanie nosa, przeprowadzane za pomocą wziernika, podczas którego oceniane są: przegroda nosowa, małżowiny nosowe oraz śluzówka jamy nosa,
• ocena jamy ustnej i jej przedsionka, języka, gardła, zębów, migdałków oraz ujść ślinianek,
• badanie uszu za pomocą wziernika – tu szczególną uwagą lekarza otoczone są na małżowiny uszne, przewody słuchowe i stan błony bębenkowej,
• badanie krtani i nosogardła za pomocą lusterka.
Jeżeli stan pacjenta wymaga pogłębionej diagnostyki, laryngolog może zlecić wykonanie badania RTG czy tomografii komputerowej. U niektórych pacjentów, konieczne może się okazać wykonanie endoskopii czy punkcji zatok albo innych badań uzupełniających, takich jak: laboratoryjne, pobrania wymazu, RTG, USG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny lub biopsja ujawnionej zmiany.
Czy otolaryngologia, to to samo co laryngologia?
Słowo „otorynolaryngolog” wywodzi się z greki i etymologicznie pochodzi od słów ucho („otos”, „oros”),krtań („laryngos”), nos („rhinos”, „rynos”), gardło („pharyngos”). Jednakże, na lekarza tej specjalizacji używane są zamiennie dwa określenia – laryngolog i otolaryngolog. Tym niemniej obydwa, są określeniami tego samego specjalisty. Słowo „otolaryngolog” jest nazwą pełną, a termin„laryngolog”– skróconą. W mowie potocznej, częściej używamy tego drugiego określenia z powodu trudności w artykulacji. Nazwa „otolaryngolog” jest długa, i byłaby zapewne trudna do wymówienia dla niektórych pacjentów. W praktyce, między określeniami otolaryngolog a laryngolog – nie ma żadnej różnicy.
Historia otolaryngologii
Historia otolaryngologii sięga swoimi korzeniami czasów starożytnych. Podział medycyny na wewnętrzną oraz zewnętrzną datuje się jeszcze na okres prehistoryczny. Jedną z dziedzin, która rozwinęła się z medycyny wewnętrznej była otorynolaryngologia. Wzmianki o niej pochodzą nawet z czasów Starożytnego Egiptu. Pierwszy związany z nią papirus, pochodzi z grobowca w Tebach, z okresu ok. 1550 r. p.n.e. Natomiast, w grobowcu Ramzesa II znaleziono również dokumenty, które uważane są za recepty na leki stosowane w zapaleniu ucha.
Zapewne nie wszyscy też wiedzą, że laryngologia rozwijała się również na Starożytnym Wschodzie, hinduski sanskryt Atharvaveda, pochodzący z ok. 700 r. p.n.e. zawiera informacje na temat chorób gardła oraz zabiegów uvulektomii i tracheotomii. Natomiast, pierwsze operacje plastyczne nosa wykonywano już około 3000 lat temu w Indiach, Arabii i Persji. Do wykonywania rekonstrukcji tej części ciała, przyczynił się niewątpliwie fakt, że obcinanie nosa, było rozpowszechnioną karą za cudzołóstwo.
W Europie, pierwszym lekarzem, który zbadał błonę bębenkową i uznał ją za część narządu słuchu był prawdopodobnie Hipokrates. Jego metoda usuwania polipów nosa była jeszcze powszechnie stosowaną operacją laryngologiczną, nawet pod koniec XIX wieku. On również pierwszy wykonał tracheotomię, a w jego pismach można doszukać się instrukcji dotyczących usuwania migdałków podniebiennych.
Jednakże, dopiero w okresie Renesansu na przełomie XV i XVI w., Leonardo da Vinci, jako pierwszy dokładnie zbadał zatoki szczękowe i czołowe, natomiast inny uczony Andreas Vesalius pierwszy opisał młoteczek, kowadełko, zatoki szczękowe, czołowe i klinowe. Z kolei, Antonio Musa Brassavola, słynny lekarz włoski był prawdopodobnie pierwszym, który wykonał laryngektomię oraz podjął opis tracheostomii.
Warto też wiedzieć, że najstarszy podręcznik anatomii ucha napisał Bartholomeus Eustachy. Bardzo dokładne informacje na temat anatomii ucha zawiera też dzieło Josepha Duverney’a, żyjącego w latach 1648–1730. W “Traktacie o uchu ludzkim” z 1704 roku wyjaśnił on bowiem wiele szczegółów jego budowy. Natomiast inny lekarz, Giovanni Battista Morgagni, żyjący również w XVIII w i uważany za pioniera nowoczesnej patologii, szczegółowo opisał kieszonki krtaniowe oraz skrzywienia przegrody nosa.
W Irlandii, jednym z najwybitniejszych irlandzkich chirurgów oczu i uszu był z kolei Sir William Robert Wilde — ojciec znanego pisarza Oskara Wilde’a. Badania Wilde’a okazały się kluczowe w ustaleniu roli błony bębenkowej i ucha środkowego w zakażeniach ucha.
Za początek laryngologii uważa się rok 1854, gdy hiszpański śpiewak operowy i nauczyciel muzyki Manuel Patricio Rodríguez Garcia, wykorzystując dwa lustra dokonał pierwszej obserwacji własnej krtani, za co został uhonorowany przez uniwersytet w Królewcu tytułem doktorskim. Natomiast pierwsze kliniki laryngologii powstały we Wiedniu w latach 70. XIX wieku.
Za datę narodzin polskiej otolaryngologii uznaje się 1879 rok, kiedy Przemysław Pieniążek utworzył Katedrę Rynolaryngologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1921 roku rozpoczęło działalność Polskie Towarzystwo Otolaryngologiczne, które poza przerwą w okresie II wojny światowej, istnieje do dzisiaj.
